Social Stories over walvissen in het Scheepvaart Museum

 

 Het verhaal van de walvis

---

van zeemonster tot beschermd zoogdier

In navolging van het indrukwekkende verhaal in de hermitage over impressionisten ben ik gewapend met de museumkaart die ik vrijdag van mijn moeder kreeg naar het nieuwe Scheepvaart Museum getogen met mijn nicht Evelien. Zij wilde graag de nieuwe expositie over walvissen zien. Nou weet ik volgens mij voldoende over walvissen dus had ik zelfs een gezonde weerzin om te gaan. Toen ik binnenkwam keek ik dan ook nonchalant rond in de kleurrijke omgeving. Tot ik mezelf terug vond voor een schilderij over de walvisjacht met daarvoor een computerscherm waarop ik werd uitgedaagd om een moord op te lossen. Ik werd opeens een speurneus die elementen van het schilderij moest terug vinden als “wat is het moordwapen?”. Dit interactieve element zette me samen met Evelien druk aan het werk, totdat we alle elementen hadden. “Best wel zielig he?” zei Evelien. Ja het was erg, maar ik begreep ook dat de Hollanders hun brood wilden verdienen en er ook vraag was naar het vet, de botten en het vlees van een walvis. Een ouderwets dilemma dus. Dit dilemma speelt door de hele tentoonstelling. Bij de uitgang zag ik opnieuw de tekst: is de walvis een monster of een zoogdier. Daar gaat het eigenlijk om, en dat mag je als bezoeker voor jezelf uitmaken. Ik vertel je het verhaal van het schilderij en de “moord”, maar ik kan me voorstellen dat andere mensen je vertellen over de levensgrote walvis kop die ze tegenkwamen of over de walvistanden die je mag aanraken. Een volgende bezoeker zou vertellen over hoe ongelofelijk het is dat ze vroeger borden beschilderden met taferelen van de walvisvaart en weer een andere bezoeker zou je vertellen over die mevrouw, een weduwe uit de 19^e eeuw die vanuit een portret vertelt over haar bedrijf in de walvisjacht en hoe boos ze was op Napoleon dat hij 17 jaren oorlog voerde voor de kust zodat zij geen walvissen kon jagen. Dit zijn de social stories die we aan elkaar vertellen, dingen die we oppakken uit het grote verhaal omdat ze op een manier tot ons komen die ons aanspreekt (het onderzoekende spelelement voor mij) en die ons raken omdat het iets triggert waar we zelf mee bezig zijn.

Het vertellen van een verhaal over Social Media heen is het makkelijkst voor te stellen als je het vergelijkt met zo’n modern museum. Wat zijn de kleine verhalen die het grotere verhaal vertellen? Wat zijn de dilemma’s die zichtbaar worden in zo’n verhaallijntje? (brood op de plank vs respect voor de natuur en dit dier). Ook in musea zie je steeds meer interactieve elementen. Social Media gaan verder waar een museum ophoudt. We beïnvloeden elkaar en dragen zelf ook verhalen bij die een eigen leven gaan leven. Het grotere verhaal van het merk blijft onveranderd maar de beleving daarvan blijft groeien door verschillende invalshoeken en mensen die hun eigen kijk, hun iegen verhaal toevoegen.

Aanrader. Nog tot 13 januari te zien: Het verhaal van de impressionisten in de Hermitage

 
 Monet: Soleil levant

Ik was gisteren met mijn moeder in de hermitage in Amsterdam. Ik ga al jaren naar tentoonstellingen van impressionisten en elke keer vergaapte ik me aan de schilderijen van Monet, Manet en consorten, Ik had geen idee waarom en in al die tentoonstellingen is het nooit tot me doorgedrongen waar ze nou voor staan en waarom ze impressionisten heten. Tot gisteren, tot de schitterende manier waarop het verhaal van de impressionisten uit het 19e eeuwse Parijs mij ter oren en ogen kwam. Voor mij als verhalen verteller en verhalen ophaler zijn moderne musea echt genieten omdat ze de tentoonstellingen laten maken door verhalen vertellers. Ook hier was dat het geval en ik wil jullie graag laten zien waarom het een goed verhaal is aan de hand van onze theorie: de 5 P's.

In het hermitage ontvlamt de strijd tussen de gevestigde orde "de Salon" en de new kids on the block met Monet voorop. Meteen twee voorwaarden voor een goed verhaal: 1. Een interessant Perspectief (de eerste P): de cultuursector in de stad Parijs anno 1860, heel mooi geïllustreerd door de "krantenkoppen" op de muur die uit een ver verleden op je afkomen in elke zaal en 2. Een krachtenveld (Powers) in dit geval vertegenwoordigd in twee stromingen.

Impressionisten geloofden niet in de gedetailleerde penseelstreken van de schilders van de Salon. Ze vonden dat een schilder het moment moest schilderen. Dat moment is zo voorbij, de lichtval verandert, de vrouw is de tuin uitgewandeld. Het moest dus snel gaan en het ging om het vastleggen van dat moment. Omdat de schilderijen met grove streken zijn opgezet noemde een Salon adept het eerste schilderij van Monet een "Impressie" van een zonsopgang in plaats van een schilderij. Vervolgens noemde hij de eerste tentoonstelling van de groep rondom Monet de tentoonstelling van de "Impressionisten" en de nieuwe stroming was een feit.

Powers van een verhaal worden versterkt door de dilemma's die ze voorschotelen aan de hoofdpersonen. In dit geval zien we schilders als Renoir of Pissaro die voor de keuze worden gesteld om hun hart te volgen en luchtige tafereeltjes te schilderen  of geld te verdienen met werk dat door de Salon wordt goed gekeurd: op dat moment ongeveer de enige manier om gekocht te worden. Dit ontaardt in een poging van ik dacht Pisarro om een portret te schilderen, die noch het moment pakt noch de details van een jurk of ogen, die opdrachtgevers toen graag terug zagen. De fotocamera had nog maar net zijn intrede gedaan en dit was de manier om vereeuwigd te worden voor de notabelen.

Het moment dat keizer Napoleon III zelf ingreep is een apotheose van dit verhaal, wat gek vroeg valt bij de Hermitage. Hij geeft persoonlijk toestemming voor een tentoonstelling van door de Salon afgekeurde werken. De 4de P is het Plot van dit verhaal: met wat voor boodschap lopen we nou weg? Voor mij uit zich dat in de laatste kamers van het hermitage waarin we een heel mooi werk zien waarin een bootje vaart in een vijver met vage streken neergezet. Maar de mensen in de boot hebben allerlei details in zich: hier worden de twee stromingen gemengd naar hartenlust, het is een vrije keuze geworden. Deze boodschap wordt nog eens versterkt door de doeken van Cezanne die de tentoonstelling afsluiten. Hij laat zien dat hij zelf volledig vrij is om te kiezen welke details hij wel en niet schildert, waar hij wel en niet ruimte gebruikt en waar hij het licht laat vallen. De keuze is dus aan hem en ook aan u!

De 5e en laatste P, die van Publiek is een gemiste kans bij de Hermitage. Waar is onze rol behalve die van toeschouwer? Wanneer worden wij er echt bij de haren bijgesleept? Het is een fantastisch verhaal maar ik zou meer betrokken willen worden, alsof het ook mijn keuzes zijn, ik wil me net zo vrij voelen als ik naar buiten loop als Cézanne in Tahiti.